هومینو

آبیاری سطحی یکی از رایج ترین سیستم های آبیاری در جهان و کشور ماست. براساس آمار، بیش از 95درصد اراضی کشور، در حال حاضر تحت روش سیستم آبیاری سطحی است.علیرغم گستردگی و پیچیدگی های بسیار زیاد این سیستم، تاکنون محققین و کاربران، توجه چندانی بر آن نداشته اند. راندمان فعلی آبیاری سطحی در کشور، براساس تحقیقات متعدد، کمتر از 35درصد تخمین زده است.

آبیاری سطحی قدیمی ترین و رایج ترین روش آبیاری در کشاورزی است. آبیاری سطحی را می توان به انواع مختلف تقسیم بندی کرد؛ ولی بارزترین تقسیم بندی ها به ترتیب زیر است:

تفاوت بین روش های مختلف آبیاری سطحی بصورت عنوانی مطرح است. یعنی مثالا سیستم نواری یا کرتی میتواند به سیستم جویچه ای هم تبدیل شود. آبیاری سیلابی به این صورت است که آب به سادگی می تواند روی سطح زمین جریان پیدا کند، بدون اینکه هیچ گونه تنظیمی بر یکنواختی توزیع آب در مزرعه درنظر گرفته  شود. بنابراین برای تنظیم میزان تقاضا و یکنواختی به هیچ تلاشی نیاز نیست. اگر بخواهیم این نوع آبیاری را کنترل کنیم باید آن را به یکی از سیستم ها ی آبیاری نواری، کرتی یا جویچهای تبدیل کنیم. مراحل آبیاری یک زمین در شکل نشان داده شده است.

آب از طریق مخزن یا آزادانه (ثقلی) وارد زمین می شود و یا با پمپ آب زیرزمینی به بالای زمین انتقال داده می شود و اضافه آب از طریق زهکش خارج می شود. برای هر کدام از اجزای انتقال،توزیع و زهکش آب در مزرعه: طراحی، چگونگی عملکرد، حفظ ونگهداری سازه، کنترل و تنظیم آب لازم است.

چهار فاز عمومی در آبیاری سطحی مطرح است:-1 فاز پیشروی -2 فاز ذخیره و توزیع رطوبت -3 فاز تخلیه -4 فاز پسروی. 

این مراحل در شکل نمایش داده شده اند. فاز پیشروی از وقتی که آب وارد زمین می شود تا وقتیکه آب به انتهای زمین برسد، ادامه می یابد و این زمان، زمان پیشرفت نام دارد. از انتهای فاز پیشروی تا زمانی که جریان ورودی قطع میشود فاز مرطوب شدن یا فاز ذخیره نامیده می شود. در فاز ذخیره، آب مورد نیاز دورترین نقاط مزرعه که زمان نفوذ کمتری در فاز پیشروی داشته اند نیز فراهم می شود. بعد از قطع جریان ورودی، آب از ابتدای مزرعه زهکش شده و یا در خاک نفوذ میکند و سطح خاک نمایان می شود که این مرحله فاز تخلیه نامیده میشود. پس از نمایان شدن سطح خاک در ابتدای مزرعه فاز پسروی شروع میشود که تا محو شدن کامل آب از روی سطح خاک ادامه دارد. در مزارعی که شیب کمی دارند فاز تخلیه و پسروی تقریباً هم زمان در تمام سطح مزرعه رخ میدهد.

برای انتخاب سیستم آبیاری سطحی در هر منطقه ، عوامل زیر باید بررسی  شوند: